Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde yürütülen hafriyatta kıymetli eserler ortaya çıkarıldı. Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde gerçekleşen bilimsel hafriyatta Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın, külliyesi ve yazıtı keşfedildi. Başşehir Ulan Batur’da düzenlenen basın toplantısında konuşan Milletlerarası Türk Akademisi Lideri Darhan Kıdırali, 2019’da Arkeoloji Enstitüsü uzmanlarıyla Nomgon ovasında ortaklaşa başlattıkları hafriyat çalışmalarının muvaffakiyetle sonuçlandığını tabir etti.
Kazılarda Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ve yazıtına ulaştıklarını duyuran Kıdırali, “Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını bir daha canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği kararına varılmıştır. Ayrıyeten bu külliye, ‘Türk’ isminin birinci defa geçtiği Göktürk devrinin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir” diye konuştu.
YAZITTA ESKİ TÜRK YAZISI İZİ
Batıdan doğuya yanlışsız oval bir biçimde inşa edilen külliye toplamda 49 metrekare alandan oluşuyor. Kıdırali yapıyı şöyleki anlattı: “Külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş. Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmaktadır.”
Külliyenin kapısına elli bir tane balbal taşın sırayla yerleştirildiğini kaydeden Kıdırali, bu taşların beşinde Aşina ailesine ilişkin “dağ keçisi” sembolünün tespit ettiklerini söylemiş oldu. Külliye ortasında bir de ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ve patika üzerine serilen kil kaplama bulundu. Kıdırali bilgileri şu sözlerle aktardı: “İbadet yerinin önünde, yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa halindeki temeli keşfedildi. Bulunan yapıtın iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmaktadır. Keşfe katılan bilim adamları, anıtın metninden ‘Tanrı’, ‘Türk’, ‘Kutluk’, ‘Tümen’ üzere bir dizi söz tespit etti.”
Kazı sonuçları kitap olacak
Başkan Darhan Kıdırali, İlteriş Kağan’ın Nomgon külliyesinin, oğullarının anıtlarına benzediğini söylemiş oldu. Nomgon’daki İlteriş Kağan yazıtındaki simgeleri de anlatan lider “Taspar Kağan, Bilge Kağan, Kül Tigin ve başka anıtların doruğuna de bu cins kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli, kurt başlı bir biçimin çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtının, Orhun anıtları üzere Göktürk devleti için değerli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır” dedi. Kıdırali, Nomgon hafriyat sonuçlarını bilimsel kitap olarak hazırlaycaklarını tanıtımını ise tüm Türk devletlerinin başşehirlerinde yapmayı planladıklarını belirtti: “Moğolistan’daki Göktürk periyoduna ilişkin anıtların hafriyatları gelecekte de devam edecek.”
Kazılarda Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ve yazıtına ulaştıklarını duyuran Kıdırali, “Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak, Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığını bir daha canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği kararına varılmıştır. Ayrıyeten bu külliye, ‘Türk’ isminin birinci defa geçtiği Göktürk devrinin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmektedir” diye konuştu.
YAZITTA ESKİ TÜRK YAZISI İZİ
Batıdan doğuya yanlışsız oval bir biçimde inşa edilen külliye toplamda 49 metrekare alandan oluşuyor. Kıdırali yapıyı şöyleki anlattı: “Külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edilmiş. Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmaktadır.”
Külliyenin kapısına elli bir tane balbal taşın sırayla yerleştirildiğini kaydeden Kıdırali, bu taşların beşinde Aşina ailesine ilişkin “dağ keçisi” sembolünün tespit ettiklerini söylemiş oldu. Külliye ortasında bir de ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ve patika üzerine serilen kil kaplama bulundu. Kıdırali bilgileri şu sözlerle aktardı: “İbadet yerinin önünde, yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa halindeki temeli keşfedildi. Bulunan yapıtın iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmaktadır. Keşfe katılan bilim adamları, anıtın metninden ‘Tanrı’, ‘Türk’, ‘Kutluk’, ‘Tümen’ üzere bir dizi söz tespit etti.”
Kazı sonuçları kitap olacak
Başkan Darhan Kıdırali, İlteriş Kağan’ın Nomgon külliyesinin, oğullarının anıtlarına benzediğini söylemiş oldu. Nomgon’daki İlteriş Kağan yazıtındaki simgeleri de anlatan lider “Taspar Kağan, Bilge Kağan, Kül Tigin ve başka anıtların doruğuna de bu cins kağanlık simgeleri olan ejderha biçimli, kurt başlı bir biçimin çizildiği bilinmektedir. Nomgon anıtının, Orhun anıtları üzere Göktürk devleti için değerli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır” dedi. Kıdırali, Nomgon hafriyat sonuçlarını bilimsel kitap olarak hazırlaycaklarını tanıtımını ise tüm Türk devletlerinin başşehirlerinde yapmayı planladıklarını belirtti: “Moğolistan’daki Göktürk periyoduna ilişkin anıtların hafriyatları gelecekte de devam edecek.”