Birinci ödülümden aileme inek aldım: Bingöl’ün eşsiz yaylasına selam

AliDayı

New member
DİLBER DURAL

Kendini tabiat ve toprak sanatkarı olarak tanımlayan, 30 yılı aşkın sanat ömründe doğduğu ve yaşadığı Anadolu tabiatını yorumlayan puantilist eğilimli fotoğraflarıyla tanınan usta ressam Mahmut Celayir, İş Sanat Kibele Sanat Galerisi mesken sahipliğinde Peykerun Standını sanatverseverle buluşturdu. 16 Nisan’a kadar ziyarete açık kalacak stantta Celayir, izleyicilere 1970’lerden günümüze uzanan tabiat görünümü üstüne temellenmiş eser üretiminin kıymetli bir kesitini sunarken, mahallî materyalden yola çıkarak çağdaş bir lisan oluşturmanın panoramasını da çiziyor. İş Sanat Kibele Sanat Galerisi’nde bir ortaya geldiğimiz Celayir ile biraz kendi öyküsünü biraz da taşların ötesinde Peykerun Standını konuştuk.

Bingöl’de doğup Almanya’da sanat eğitimi alıyorsunuz. Bingöl’den Almanya’ya hakikat sanatsal bir seyahate çıkmış birisi olarak şunu merak ediyorum: Bu göç sanatınıza nasıl yansıdı?

şahsi sebeplerden, periyodun getirdiği problemlerden ve askeri darbelerden dolayı gittim. Direkt benim üzerimde bir takip yoktu lakin natürel hepimiz hayli rahatsızdık. Burada arkadaşlarımız tutuklanıyordu. Biraz külfetli bir periyottu. Almanya’nın özgürlük alanları daha genişti. Ancak ben natürel Almanya’ya sanatta devam etme telaşıyla gittim. Orada başlamak zordu zira sıfırdan başlıyorsunuz. Sanat eğitimimi şayet Almanya’da yapmış olsaydım farklı olurdu. Zira o öğrencilik devrinde insan etrafı ile bağlantı kuruyor lakin ben bir sanatçı olarak ansızın gittim. O yüzden yıllar aldı tekrar orada kendimi gösterebilmem. Ancak şanslıydım. 1-2 yıl daha sonra devlet tarafınca çabucak atölye imkânım oldu. Bu büyük bir atölye konutuydu. Öbür sanatkarlar da vardı. Almanya’da hiç bir vakit bir göçmen sanatkarı olma durumuna düşmedim. Ona bilhassa dikkat ettim. Yani bir Alman sanatkarı nasıl yapıyorsa, nasıl çaba ediyorsa, hangi yolu izliyorsa ben de o yolu izlemeye çalıştım. Öbür taraftan kimi okullarda dersler verdim lakin telaşım daima sanattı.


ARTIK BİRAZ ÇAĞDAŞ GÖÇEBEYİM

Almanya’dan dönüş sonucunızda ne tesirli oldu? Giderken dönmeyi düşünmüş müydünüz?


Hayır, hiç bir vakit ben artık işte burada kalacağım diye bir fikrim olmadı lakin biraz her şeyi vakte bıraktım. aslına bakarsanız ben her yaz köye geliyordum o büyük bir talihti. Yani iki üç ayı kesinlikle Bingöl’de tabiat ortasında, köyde geçiriyorum. Bir de ailemle birlikte olmak kıymetliydi. O yüzden münasebetim burayla hiç bitmedi. bir süre orta verdim. ondan sonrasında buradaki stantlar de devam etti. Yani hem burada hem Almanya’da yaptım. Almanya’da müzelerde de stantlar açtım, değerli stantlarda yer aldım. daha sonrasında değerli ölçüde bırakıp buraya geldim. Fakat artık biraz çağdaş göçebeyim. Bir taraftan Bingöl kendi köyüm, bir taraftan İstanbul, bir taraftan Almanya.

Küçük yaşlarda, çocukluğunuzda müzikle tanışmışsınız. Bingöl dağlarında Beethoven dinliyormuşsunuz. Pekala niye müzik değil de fotoğraf?

Müzik yapmayı aslında hiç düşünmedim ancak müzik dinlemeyi fazlaca seviyorum. Zira müzik yapmak biraz donanım istiyor. Bir köylü çocuğunun müzik yapmak için hayli fazla talihi yok lakin fotoğraf yapmak için daha fazla talihi var. En azından bir kâğıt, kalem ve boya ile bir şeyler yapıyor. Erken yaşlarda klasik müziği keşfettim. Beethoven dinlemem de öyleydi. Hatta buraya geldiğim senelerda okuldayken İstanbul Devlet Filarmoni Orkestrası’nın konserleri olurdu. Her hafta sonu oraya giderdim.


KAZANDIĞIM MÜKAFATLA AİLEME BİR CİNS İNEK ALDIM

Ailenizin yaklaşımı nasıl oldu resme?


Ailemin her vakit benim çizdiğim yola bir hürmeti oldu. Ben de onları mahcup etmemeye çalıştım. Beni o manada zorlamadılar. Hatta okul devrindeyken burada 10 bin liralık bir ödül aldım. Çok fazla paraydı bu o devirler için. Çok enteresandır. O 10 bin liranın, iki bin beş yüzünü aileme gönderdim. Onunla hoş bir cins inek aldılar. Geride üç bin beş yüz lira ile de dual hs 130 pikaplar vardı. bu biçimde epeyce az bulunurdu. Biz bu biçimde sarfiyat bakardık hayranlıkla ve onlara sahip olma durumumuz, hayalimiz bile yoktu. Ancak o parayı kazanınca birinci işlerimden biri de o üç bin beş yüz lirayı gdolayıp o denli bir pikap almak oldu. daha sonrasında Karaköy’de plakçı dükkânı vardı. Bu cins klasik plaklar satıyordu. Üç tane de plak aldık. Artık iki üç gece sabahtan akşama kadar onları dinleyip vakit geçirdik. Yani ailem alışılmış gördü. Bu işin bir şeyi var, öteki bir yanı var. O yüzden beni daima desteklediler, yanımda oldular.

TABİAT BENİ RESME YÖNLENDİRDİ

Sanata olan merakınız, fotoğraflara olan merakınız nereden geliyor?


Benim fotoğrafla ilgim aslında tabiata olan hayranlığımla başladı. Yani köyde bile ben epey seviyordum. Kışları Elazığ’da kentte geçiriyorduk lakin yazın Bingöl’de köydeydim. Ben köy hasretiyle yanardım. Kuşlar, taşlar, böcekler, sular. Bunlarla büyüdük. Bütün derdim onları nasıl anlatabilirim oldu. O tabiat sevgisinden dolayı aslında resme başladım. Lakin şu var. Yazıyla hayli ilgim vardı. örneğin öğretmenlerim sizi etkileyen çok değerli bir olayı yazın kederi, yazardık. daha sonra yazılarımı nazarann her öğretmen kesinlikle siz yazı yazmalısınız sıkıntısı. Beni sıradan teşvik ettiler. Yani hikaye yazmayı bir süre sürdürdüm. Lakin daha sonra baktık her ikisi birden olmuyor. daha sonra resme ağırlaştım.

Motivasyonunuzu nasıl sağlıyorsunuz pekala ?

Tabiatın içine giderek bir taraftan da alışılmış kendini besleyerek. Entelektüel beslenme, okuma izleme, öteki sanatları nazaranrek. Yeni şeyler, çağdaş anlatımlar hem sinemada olsun hem fotoğraf de bir şey anlatma isteği sıradan heyecan veriyor. Diyoruz ki; ne hoş yapmış, neyi anlatmış sanki? Yeni bir şey bulmanın heyecanı fazlaca hoş bir tutku aslında. Bizi sürükleyen de bu budur. Yaratma gücü veren bu tutkudur.

PEYKERUN BİRAZ ŞİİRSEL BİRAZ DA VAROLUŞSAL BİR YER

Peykerun’u bir de sizden dinleyelim…

Peykerun’un manası “taşların ötesi”. Biraz şiirsel, biraz da belgisiz bir isim, yer. Fakat bir yer aslında. Sahiden benim hayli sevdiğim yayla yeri. Bizim olduğumuz köy 1700 metre yükseklikte. Bu yayla daha da yüksekte bir yer. Yazın beşerler daha da yükseğe sarfiyat. Çocukluğumun bir kısmı orada geçti. sonrasındasında ailem diğer bir yayla yeri seçtiler lakin ben daima oraya gittim. Zira hem beni bağlayan bir hafıza vardı birebir vakitte oradaki bitki dokusu genişlik, boşluk resme hayli uygundu. Her gidişte yeni materyaller buldum ve orada olmak da bana fazlaca güç verdi. Birtakım yerlerde insan kendi noktasını bulur ya o denli bir yerdi.

Bana fazlaca güzel geldi. Oraya bir şükran borcu olarak bu ismi kullandım ve benim için kimlik, lisan değerli. Ana dilim Zazaca. Bunu beşerler bilsinler. Bu ülkedeki kültürel çeşitliliği, kültürel zenginliği ve buna hürmet duyulması gerektiğini biraz vurgulamak için seçtim. Biraz da sembolik, düşsel, varoluşsal bir yer. Bir sanatçı için bir kozmik bir yer. Her şey söylenebilir.

Fotoğraflarınızda kendi külçeşidinizden mi besleniyorsunuz bu biçimde?

Olağan ki kendi kültürümüz epeyce değerli. Zira o bizim artık geldiğimiz yer ve bildiğimiz gereç. Yoksa benim kültürüm, onun kültürü daha değerli diye bir şey yok. Ancak ben genç sanatkarlara daima söylüyorum. En düzgün bildiğiniz şeyi, gördüğünüz, dokunabildiğiniz şeyleri anlatın. Benim dokunduğum bir şeyde o. İçtenlikle, sevinçle, coşkuyla anlatabileceğim bir şey olduğu için onu anlatıyorum. Alışılmış lokal bir yerde kalmak da fazlaca külfetli bir şey. Lakin ben mümkün olduğu kadar onu biraz farklı bir yerlere getirmeye çalışıyorum.

Sanatla insanlara hayat gücü veririz tahminen

Sanatçı yaşadığı coğrafyanın sanatını şekillendiriyor. Yaz aylarını Bingöl’de kendi köyünüzde geçirdiğinizi, tabiat gezintileri yaptığınızı söz ediyorsunuz siz de. Merak ediyorum, Bingöl değil de öteki bir coğrafyada yaşıyor olsaydınız sanatınızda, fotoğraflarınızda bir daha tabiat, toprak temasını bakılırsabilir miydik?

Bilemiyorum doğal. Lakin asıl sıkıntı bir şeyler anlatmak. İnsan çocukken dünyayı farklı görüyor. Daha memnun, daha sevecen, daha optimist. Ama vakit geçtikçe natürel sıkıntılar ortaya çıktıkça biraz her şeyin aslında yolunda olmadığını fark ediyor. İşte buna karşı ben de bir şeyler söyleme isteği duydum. Bir şey yapmak, karşı koyma isteği aslında. Sanat o denli bir şeydir aslında. Muhtemelen farklı bir coğrafyada yaşıyor olsaydım bir daha sanatçı olmayı seçerdim lakin doğayı mı seçerdim bilmiyorum.

Sergiyi nazarann ziyaretçiler ne düşünsün, neler hissetsin ya da bu stant onlarda nasıl bir his bıraksın istersiniz?

Biraz coşku, sevinç versin mümkünse. Yeni bir form, yeni biçimler bulma heyecanı versin. Zira sanat budur. Biz sanatla dünyayı değiştiremeyiz ancak insanlara tahminen biraz hayat gücü veririz. Yani bilhassa bu günlerde, beşerler yeni bir şeyi bulmanın sevincini yaşasınlar ve keşfetsinler. Yeni keşfettikleri şey onlara bir hayat gücü versin. Sanatı daha uygun manaya ve daha merakla yaklaşma isteği duysunlar.



Kültürel bir kimliği aslında vurguluyorum

Sergilerinizin, fotoğraflarınızın ismi daima Zazaca. Özel bir niçini var mı? Farklı isimler olunca insanlarda daha da merak uyandırıyor. örneğin Peykerun ismini görür görmez daha da meraklandım.


Daha evvel natürel Türkçe isimler kullandım lakin son periyotta bana daha enteresan geliyor. Zira bir işe isim takmak biraz zorlayıcı. Fotoğraflara bile isim vermekte fazlaca sorun çekerim. 1-2 sözle nasıl anlatırsın? Yani bu yüzden mümkün olduğu kadar biraz gizemli, biraz uzak bir şeyi bulmaya çalışıyorum. Bir niçini o, bir de öbür niçini de dediğim üzere yani kültürel bir kimlik. Geldiğim yöreye bir hürmet tabiri olarak kayıt altına girsin. Beşerler bunu görsün, anlasınlar yahut sorsunlar. Biraz tabuları yıkmak istiyorum. Burada kültürel bir kimliği aslında vurguluyorum.
 
Üst