Mimar Sinan kente bakışımızı belirleyen sanatkardır

AliDayı

New member
FUNDA ÖZSOY E.

Mimar Sinan üzerine yazılmış alanındaki en güzel çalışmalardan birisi olan Altın Kubbenin Esrarı isimli kitap Sultan Polat tarafınca kaleme alındı. Kitap geçtiğimiz ay (Edebiyat Sanat Kültür Derneği) ESKADER tarafınca yılın romanı seçildi. Kent mimarisine baş yoran ve bu alanda eğitim goren bir müellifin Mimar Sinan’ı anlatması bu kitabı özel kılıyor. Polat muharrir kimliğinin yanında bununla birlikte Ülke TV’de Seyyahın Bâtın Defteri diye bir belgesel program hazırlayıp sunuyor. Tarih üzerine ezber bozan belgeselini ve kitabını konuştuk.

– Sevgili Sultan Polat, son romanınız Altın Kubbenin Esrarı’nın başkahramanı Mimar Sinan. Daha evvelki romlarınızda da bir daha tarihi kahramanları; Evliya Çelebi’yi, Piri Reis’i, Kleopatra’yı anlattınız. Kahramanlarınızı niye ebediyen tarihi karakterlerden seçiyorsunuz?



Tarih deyince savaşlar, kahramanlık denilince zaferler hatırlanıyor. Fetihlerle devlet kurulsa da, hâkimiyet medeniyetle sağlanır. Mimar Sinan, Baki, Matrakçı Nasuh da Alparslan, Fatih, Yavuz, Atatürk üzere bizim kahramanlarımız. Sinan, hepimizin yaşadığı çevreyi ve hayata bakışımızı belirleyen bir sanatkâr, seyyah ve filozoftur. Aslında hakkında şu ana kadar gereğince yazılmadığını, onu edebiyata, sinemaya taşımadığımızı düşünüyorum. Keşke bir Mimar Sinan dizisi olsa örneğin.

KENDİSİ BİR SANAT YAPITI

– Sizce Mimar Sinan sinematografik bir karakter mi?


Mutlaka o denli. Okuyucu da seyirci de karakterin yaşadığı değişime şahit olmayı epeyce sever. Ağırnas’ın bir köyünde doğan ve ömrünü muhtemelen taş ustası ya da marangoz olarak geçirecek bir çocuğun, yani Sinan’ın başına bir devlet kuşu konuyor. Birinci sefer Anadolu’dan devşirme alınıyor. Yüzlerce, tahminen binlerce çocuk içinden seçiliyor Sinan. O, Osmanlı’nın insan seçme ve yetiştirme sisteminin bir eseridir. Mimar Sinan kendisi bir sanat yapıttır. Yeniçeri olarak sefere çıktığında Prut’ta yapılamaz denen köprüyü yapıyor, Van’da kadırga inşa edip kaptanı oluyor. hayatında o kadar fazlaca dönüm noktası var ki, bir ömre güç sığacak maceralar hayatış.

Sultan Polat


– Ancak bir daha de Altın Kubbenin Esrarı için biyografik bir roman diyemeyiz sanırım?

Sinan’ın yolundan gitmeye çalıştım. Devşirilen “Turna”ların payitahta getirilirken izledikleri güzergâhı, katıldığı seferleri, gördüğü yapıtları araştırdım. Sinan’ı büyük mimar yapan yeteneklerini şekillendiren eğitim kadar, seyreylediği medeniyetlerden kalan izlerdir. Kendisi de aslına bakarsanız; “Ustamın eli altında, tıpkı bir pergel üzere, ayağım sâbit olarak merkez ve çevreyi gözledim. Sonunda bir daha tıpkı bir pergel üzere yay çizerek, görgümü artırmak için diyarlar gezmeye istek duydum,” diyor. Arap ve Acem ülkelerinde saray kubbelerinden olduğu kadar harâbelerden öğrendikleriyle bilgi ve görgüsünü artırdığını yazıyor.

TÜRK İSLAM KİMLİĞİNİ EDEBİYATA TAŞIDIM

Mimar Sinan’ın hayatını Ayasofya’daki bir mozaik üzerinden anlatmanız niçindir?

Sunu Mozaiği’nde Meryem Ana’nın dizinde oturan Bebek İsa’ya Konstantin İstanbul surlarını bir maket olarak takdim ediyor. Jüstinyen ise Ayasofya maketini uzatırken resmedilmiş. Sinan’ın hayat öyküsünü daha uygun anlatacak bir kare düşünemiyorum. O bize çağları aşan yapıtlarla birlikte, hoşu görmeye talimli bir göz armağan etti. Bakmasını bilememek bizim maluliyetimiz. Sinan da Ayasofya üzere bir dönüşümü kendi ruhunda yaşadı. Ben sırf Sinan’ın şahsında Türk İslam kimliğini nakşettiği gönül coğrafyamızı edebiyata taşıdım.

Bu fotoğraf hakkında bir şeyler


– Kitaba ismini veren “Altın Kubbe” niye bu kadar kıymetli?

İslam coğrafyasının en ünlü kubbesi Kudüs’te bulunan Kubbet-üs sahra’dır. Hoşluk, göz alıcılık kadar bugün bağımsızlığın da sembolüdür. Zira Osmanlı’dan daha sonra esirdir Filistin. Esirdir Mescidi Aksa. Sinan, Ayasofya’yı onarımlarıyla günümüze ulaştırdığı üzere, Kubbet-üs Sahra’ya da emek vermiştir ki, İstanbul ve Kudüs, uzun tarihleri boyunca bir de Mimar Sinan eliyle birbirine bağlanır. Gönül coğrafyamızdaki birçok kent, bugün organize yıkımlara karşın bugün hala Türk kenti niteliğini sürdürür.

– İstanbul ve Kudüs’ü hem tarihi birebir vakitte kent planlaması açısından fazlaca detaylı aktarıyorsunuz bu romanınızda. Bunda aldığınız eğitimin ve kent kültürü üzerine yaptığınız çalışmaların da katkısı olmalı?

Kurgu yalnız kıssayı kapsamaz. Karakterleri, yerleri, kıyafetleri de ihtimamla kurgulamak, tasvire boğmadan anlatmak gerek. Ben her romanımda, yazmaya başlamadan evvel kurguya dâhil olan kenti ve yapıları zihnimde bir daha tasarlıyorum. bu biçimdelikle okuyucu, yazılanları görmeye, sinema üzere seyretmeye hatta ortasında yaşamaya başlıyor. Bir çağa ve bir maceraya şahsen şahit oluyor.

– Barbaros Hayrettin Paşa ile Mimar Sinan’ı iki âlâ dost olarak anlatmışsınız romanda. Tarihte bunun izlerini görmek mümkün mü?

Dostluk nedir? bir arada vakit geçirmek mi yoksa birbirini anlamak mıdır? Sinan her yapıtını, banisinin karakterine bakılırsa de şekillendiriyor. Cezayir’i, Tunus’u fetheden Barbaros, oraları kendi isteğiyle Osmanlı mülküne katıyor. Avrupa krallıkları, fethettiği toprakların yanında bir köy kadar kalır. Sultanlık peşinde yani.O, denize sevdalı. Sinan’ın Beşiktaş’ta inşa ettiği Barbaros’un türbesi ne kadar mütevazı değil mi? Mehmet Akif de, Yahya Kemal de, Nazım Hikmet de Sinan’ı bu kadar uygun anlamasaydı, o mükemmel dizeler ve satırlar ortaya çıkar mıydı hiç?

UZUN ÖMÜRLÜ BİR GEREÇ

– Romanın daha en başından itibaren gizemli kişiselyeti ile Sahtiyan Çizmeli Adam, okurun merakını canlı tutmasını sağlıyor. neden sahtiyan çizmeli?


Sahtiyan, tabaklanmış, yeterli işlenmiş deri. Çok uzun ömürlü bir materyal olduğu için tercih ettim. Günümüzün ahşap, mermer, deri görünümlü kısa ömürlü taklit dünyasında sahtiyan; kalıcılığa, gerçekliğe, uzun ömürlülüğe, emeğe gönderme olsun istedim.

– Sahtiyan Çizmeli Adam’ın romanın sonuna dek muamma olarak kalması, romanın tarihi çizgisini biraz da macera romanına çevirmiş güya?

Altın Kubbenin Esrarı, tarihi kimliklerin tarihi yerlerde yaşadığı bir maceranın romanı. Ayrıyeten Sinan’ın gerçek ömrü aslına bakarsan süper bir macera. Bırakın Sinan’ı, Matrakçı’yı, Barbaros’u, o periyotta kolay bir yeniçeri yahut korsan bile bizim ekran başında seyrettiğimizden çok daha fazla macerayı şahsen hayatıştır.

OKUMAK DA BİR SEYAHATTİR

– Daima yol kıssaları anlatıyorsunuz. Başka romanlarınızın kahramanları Evliya Çelebi, Piri Reis, Kleopatra ve artık de Altın Kubbenin Esrarı romanınızın kahramanı Mimar Sinan, hepsi de ömrü yollarda geçmiş beşerler. Nedir seyyahlara bu ilgi?


Çok okuyan mı bilir fazlaca gezen mi, denir ya daima, okumak da bir seyahattir. Meskeninizde bir kitabın sayfalarına daldığınız vakit 500 yıl evvelki İstanbul’a da Piri Reis’le Hürmüz Körfezi’ne de, Barbaros Hayrettin Paşa ile Kuzey Afrika kıyılarına de, Mimar Sinan ile Mısır Piramitlerine de gidebilirsiniz.

– bir daha bir müddetdir “Seyyahın Gizemli Defteri” ismiyle, bir televizyon kanalında ülkemizin dört bir yanındaki gizemli tarihi ve arkeolojik yerleri ekrana taşıdığınızı görüyoruz.

Yüzyılın Keşfi Zerzevan Kalesi’ni anlatarak çıktık yola. Zerzevan hiç bir seyahatnamede, hiç bir efsanede ismi geçmeyen, adeta hiç var olmamış bir Roma hudut garnizonu. Bizim arkeologlarımız keşfetti ve yüzde yüz bizim insanımızın kazdığı bir alan. Birinci defa bu boyutta, ekrana taşımak ve ülke gündemine getirmek bize nasip oldu. Keza Zeugma da Karkamış da geçmişte seyyah görünümlü, arkeolog kisvesi altındaki casusların efsanelerin peşinde gelip aradığı yerler. Aramakla bulunmasa da, bulanlar lakin arayanlar. Bu topraklarda vakte yenilmeyen ne hazineler var keşfedilmeyi bekleyen. Biz de Ülke TV grubu olarak “Seyyahın Gizemli Defteri”nde her hafta bir diğer efsanemizin, kayıp öykümüzün ve elbette seyahatnamelerin peşine düşüyoruz.



Miniatürk’ü eser olarak seçtim

– “Anadolu’nun tüm vakit içinderı ve yerleri bir arada” sloganını, yıllar evvelce projesinde yer aldığınız Miniatürk’ün öyküsünü kaleme alırken de kullandığınızı görüyoruz?


Altın Kubbenin Esrarı romanımın kıssası; esasen Kültür A.Ş’de çalıştığım senelerda, Miniaturk projesine danışmanlık yapan Haluk Dursun Hoca’nın Sinan’a dair bilhassa Kudüs’te onun tamirat ve inşaat faaliyetleri ile ilgili verdiği bilgilerle, İlber Hoca’nın ise birebir sohbetlerde anlattıklarıyla filizlenmeye başlamıştı. O periyotta birlikte Miniaturk’e eser seçerken, daha sonrasında Seyahat Rehberi’ni yazdığım devirde sanat tarihine ilgim daha da arttı. Bu romanım, öbür romanlarım da doğal, vakitte ve yerde seyahatlerin eseridir aslına bakarsanız.

Arşiv


Tarih geçmişi değil geleceği anlatır

– Bir periyot TRT kanallarında yayınlanan “Kayıp Madalyon” isimli dizinin senaryosunun yanı sıra Mimar Sinan, Leonardo da Vinci, Kommagene Krallığı, Mermer Uygarlığı üzere konularda belgeseller de yazdığınızı, bu belgeselleri yönettiğinizi biliyoruz. Bu da tarihle aranızın sürekli güzel olduğunu gösteriyor sanırım?


Medeniyetimizi seviyorum. Ayrıyeten tarihin geçmişi değil, bilakis geleceği anlattığını düşünüyorum. “Tarih tekerrür eder.” denir ya, niye sadece savaşlar, işgaller, fetihler, galibiyetler ve yenilgiler tekerrür etsin ki? Medeniyetler de tekerrür eder. Bir gün bir daha dünyaya nizam veren, hoşu goren, hayata hoşluk katan bir medeniyetin bu topraklardan yeşereceğini biliyorum. esasen biz yapmazsak diğer kim yapabilir ki?

Arşiv


Yapıtım ödül aldığı için epeyce memnunum

– Son olarak ESKADER, Edebiyat Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği tarafınca 2021 Yılın Romanı Mükafatı, romanınız Altın Kubbenin Esrarı’na verildi. Mükafatlar sizin için ne tabir ediyor?


Yapıtımın mükafata layık görülmesinin olağan olarak teşvik edici bir tarafı var. ESKADER fazlaca saygın bir dernek ve kurucu lideri müellif Şerif Aydemir yardımıyla14 yıldır verilen mükafatların artık klasikleştiğini söyleyebiliriz. İnsan ismini duayen isimlerin yanında görür görmez daha bir memnun oluyor.



Son tarihi roman için çalışıyorum

Bugüne kadar tarihten farklı roman kahramanları seçtiniz. Sırada kim var?

Aslında bir daha sonraki romanım tarihi bir roman olmayacak. Ahit Sandığı ile başlayıp Hz. Süleyman’ın Yüzüğü ile süren Kutsal Emanetler Serisi’nin son romanı yakın gelecekte geçecek. Ve kıssa hepimizin kaygı ettiği sorunlara bir bakış, umud ettiğimiz bir tahlil ihtimali sunacak diyeyim özetlemek gerekirse.
 
Üst