Virginia Woolf “Kendine İlişkin Bir Oda” isimli kitabında, “Kadınlar Shakespeare’in oyunlarını yazamaz” der ve bunun niçinini de toplumda bayana biçilen rol üzerinden detaylı bir biçimde anlatır. Geçtiğimiz günlerde İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) Kültür Siyasetleri Çalışmaları kapsamında hazırladığı “Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Bahisler, Yapısal Meseleler, Tahlil Önerileri” başlıklı rapor bir sefer daha Woolf’un sözlerindeki haklılığı gözler önüne serdi. Rapor, ülkemizde kültür sanat alanında bilhassa de bayanların yoğunluklu olarak yer aldığı tiyatro, sinema ve müzik dallarını baz alıyor. Bu üç alandaki tespitlere nazaran aslında kültür sanatın başka alanlarında yaşanan sıkıntıları anlamak çok kolay.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafınca kaleme alınan raporda erkek olmadıkları için kesimde kendilerini dezavantajlı nazarann bayanların oranı 63. Kesimdeki bayanların yüzde 62’si sigortalı çalışıyor.Bu alanda çalışan bayanların yüzde 52’si ise cinsiyete dayalı kesimde ayrımcılık yaşadığını lisana getiriyor. Pandeminin toplumsal eşitlik konusunda dalı olumsuz etkilediği bilgisi de raporda yer alıyor.
KONUT YÜKÜ BAYANDA
Altı çizilen konulardan biri de meskendeki iş kısmında bayanın ezildiği. Rapora göre bayanların çocukların bakımından alışverişe kadar bir hayli bahiste erkeklere nazaran daha fazla yük alıyor. bir daha raporda senaryo yahut oyun yazan bir erkeğin meskenle ilgili sorumlulukları olmaması doğal karşılanırken müellif bayan olunca Virginia Woolf’un tabiriyle, “Kendine İlişkin Oda”ya kapanıp çalışması, üretmesi mümkün olmuyor. Sanatçı da olsa, bölümde yönetici de olsa mesken içi sorumluluklar yüklü olarak bayanın üzerinde. Araştırmanın dikkat çeken bir diğer başlığı ise bayanların kendi ortalarında da eşitlik olmadığı tarafında.
Prof. Dr. Itır Erhart
BAŞÖRTÜLÜ BAYANLARA AYRIMCILIK
Ankete katılan her 10 iştirakçiden 7’si çalıştıkları kesimde bayanların kendi ortalarında eşit olmadığını düşünüyor. Sosyo-ekonomik eşitsizlikler yüzde 52. Fizikî özellikler yüzde 51 oranıyla takip ediyor. Anket sorularında yer alan faktörlere ek olarak sahnenin, kameranın önündeki ve ardındaki bayanlar içinde da hiyerarşiler olduğunun altı çiziliyor. Grüşmecilerden biri yaşadığı ayrımcılığı “Ben yalnızca kadınlığımdan dolayı değil, başörtümden dolayı da ayrımcılığa maruz kaldım” kelamlarıyla lisana getiriyor. bir daha etnik kimliğinden dolayı ayrımcılığa uğrayan bayanlar da raporda yer alıyor.
İstanbul’da kültür sanatta en hayli istihdam sağlayan tiyatro, sinema ve müzik alanında gerek sahne önü gerekse gerisinde 157 bayanla online anket çalışması yapılmış. Ayrıyeten daldaki 18 profesyonel bayanla da görüşmeler yapılmış. Anket çalışmasına katılanların yüzde 49’u tiyatro, yüzde 34’ü sinema, yüzde 26’sı ise müzik dalında faaliyet gösteriyor. İştirakçilerin yüzde 48’i sanatçı, yüzde 38’i idari ve yüzde 12’si teknik bakılırsavlerde çalışıyor. En yaygın çalışma biçimi yüzde 44 ile proje bazlı ve iştirakçilerin yüzde 62’si sigortalı. Görüşmelere katılan 18 dal profesyoneli, Türkiye’de bayan olmayı “dışlanma”, “ayrıştırılma”, “ciddiye alınmama” “erkeklerden daha hayli çalışmak zorunda kalma”, “biteviye bir çaba ortasında olma” üzere tabirlerle tanımlıyor. Ankete katılanların sadece yüzde 15’i çalıştıkları bölümde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor ve bir daha sırf yüzde 13’ü eşit işe eşit fiyat unsurunun uygulandığını düşünüyor. Virginia Woolf öleli 80 yıl geçmiş lakin bayanların hâlâ kendine ilişkin bir odası yok. İKSV’nin emek mahsulü raporunun en net göstergesi bu!
Bayansan daha fazlaca çalışmalısın
-Ankete katılanların yüzde 53’ü bayan olmanın meslekleri üzerinde olumsuz tesiri olduğunu düşünüyor. Klâsik nazaranv dağılımlarının dışına çıkan bayanlar, başarılı olabilmek için erkek meslektaşlarından daha epey çalışmak zorunda kalıyorlar. Buna ek olarak bu cinsiyetçi tavır, sanatkarların performanslarındaki rol dağılımında da belirleyici oluyor. “Teknik” olarak isimlendirilebilecek ses, ışık tasarımı, imaj direktörlüğü, kurgu üzere işlerde ise bayanlara rastlamak hayli güç. bir daha direktör ve muharrirler kelam konusu olduğundaysa bayanların sayısı, erkeklere oranla epeyce az.
Rapora bakılırsa teknik olarak nitelendirilebilecek alanlarda verilen mükafatların senelera nazaran dağılımı da bulguları destekliyor. Örneğin, 2009-2019 yılları içinde verilen Afife Jale Tiyatro Ödülleri’nde ışık dizayncısı mükafatı erkeklere, sahne tasarımı ise bir istisna hariç daima erkeklere verilmiş. Giysi tasarımı ise daima bayanlara verilmiş. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde de En Âlâ Manzara Direktörü mükafatını istisnasız erkekler kazanmış. İstanbul Sinema Festivali’nde de 2011-2021 yılları içinde En Âlâ Kurgu Mükafatı ve En Düzgün İmaj Direktörü Mükafatı istisnasız daima adamların.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafınca kaleme alınan raporda erkek olmadıkları için kesimde kendilerini dezavantajlı nazarann bayanların oranı 63. Kesimdeki bayanların yüzde 62’si sigortalı çalışıyor.Bu alanda çalışan bayanların yüzde 52’si ise cinsiyete dayalı kesimde ayrımcılık yaşadığını lisana getiriyor. Pandeminin toplumsal eşitlik konusunda dalı olumsuz etkilediği bilgisi de raporda yer alıyor.
KONUT YÜKÜ BAYANDA
Altı çizilen konulardan biri de meskendeki iş kısmında bayanın ezildiği. Rapora göre bayanların çocukların bakımından alışverişe kadar bir hayli bahiste erkeklere nazaran daha fazla yük alıyor. bir daha raporda senaryo yahut oyun yazan bir erkeğin meskenle ilgili sorumlulukları olmaması doğal karşılanırken müellif bayan olunca Virginia Woolf’un tabiriyle, “Kendine İlişkin Oda”ya kapanıp çalışması, üretmesi mümkün olmuyor. Sanatçı da olsa, bölümde yönetici de olsa mesken içi sorumluluklar yüklü olarak bayanın üzerinde. Araştırmanın dikkat çeken bir diğer başlığı ise bayanların kendi ortalarında da eşitlik olmadığı tarafında.
Prof. Dr. Itır Erhart
BAŞÖRTÜLÜ BAYANLARA AYRIMCILIK
Ankete katılan her 10 iştirakçiden 7’si çalıştıkları kesimde bayanların kendi ortalarında eşit olmadığını düşünüyor. Sosyo-ekonomik eşitsizlikler yüzde 52. Fizikî özellikler yüzde 51 oranıyla takip ediyor. Anket sorularında yer alan faktörlere ek olarak sahnenin, kameranın önündeki ve ardındaki bayanlar içinde da hiyerarşiler olduğunun altı çiziliyor. Grüşmecilerden biri yaşadığı ayrımcılığı “Ben yalnızca kadınlığımdan dolayı değil, başörtümden dolayı da ayrımcılığa maruz kaldım” kelamlarıyla lisana getiriyor. bir daha etnik kimliğinden dolayı ayrımcılığa uğrayan bayanlar da raporda yer alıyor.
İstanbul’da kültür sanatta en hayli istihdam sağlayan tiyatro, sinema ve müzik alanında gerek sahne önü gerekse gerisinde 157 bayanla online anket çalışması yapılmış. Ayrıyeten daldaki 18 profesyonel bayanla da görüşmeler yapılmış. Anket çalışmasına katılanların yüzde 49’u tiyatro, yüzde 34’ü sinema, yüzde 26’sı ise müzik dalında faaliyet gösteriyor. İştirakçilerin yüzde 48’i sanatçı, yüzde 38’i idari ve yüzde 12’si teknik bakılırsavlerde çalışıyor. En yaygın çalışma biçimi yüzde 44 ile proje bazlı ve iştirakçilerin yüzde 62’si sigortalı. Görüşmelere katılan 18 dal profesyoneli, Türkiye’de bayan olmayı “dışlanma”, “ayrıştırılma”, “ciddiye alınmama” “erkeklerden daha hayli çalışmak zorunda kalma”, “biteviye bir çaba ortasında olma” üzere tabirlerle tanımlıyor. Ankete katılanların sadece yüzde 15’i çalıştıkları bölümde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor ve bir daha sırf yüzde 13’ü eşit işe eşit fiyat unsurunun uygulandığını düşünüyor. Virginia Woolf öleli 80 yıl geçmiş lakin bayanların hâlâ kendine ilişkin bir odası yok. İKSV’nin emek mahsulü raporunun en net göstergesi bu!
Bayansan daha fazlaca çalışmalısın
-Ankete katılanların yüzde 53’ü bayan olmanın meslekleri üzerinde olumsuz tesiri olduğunu düşünüyor. Klâsik nazaranv dağılımlarının dışına çıkan bayanlar, başarılı olabilmek için erkek meslektaşlarından daha epey çalışmak zorunda kalıyorlar. Buna ek olarak bu cinsiyetçi tavır, sanatkarların performanslarındaki rol dağılımında da belirleyici oluyor. “Teknik” olarak isimlendirilebilecek ses, ışık tasarımı, imaj direktörlüğü, kurgu üzere işlerde ise bayanlara rastlamak hayli güç. bir daha direktör ve muharrirler kelam konusu olduğundaysa bayanların sayısı, erkeklere oranla epeyce az.
Rapora bakılırsa teknik olarak nitelendirilebilecek alanlarda verilen mükafatların senelera nazaran dağılımı da bulguları destekliyor. Örneğin, 2009-2019 yılları içinde verilen Afife Jale Tiyatro Ödülleri’nde ışık dizayncısı mükafatı erkeklere, sahne tasarımı ise bir istisna hariç daima erkeklere verilmiş. Giysi tasarımı ise daima bayanlara verilmiş. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde de En Âlâ Manzara Direktörü mükafatını istisnasız erkekler kazanmış. İstanbul Sinema Festivali’nde de 2011-2021 yılları içinde En Âlâ Kurgu Mükafatı ve En Düzgün İmaj Direktörü Mükafatı istisnasız daima adamların.