Beyoğlu’ndaki Turkuaz Sahaf, 20. yılını Türk edebiyatı açısından epey kıymetli bir kitapla kutluyor: Cahit Sıtkı Tarancı’dan Feridun Fazıl Tülbentçi’ye Mektuplar. Turkuaz Sahaf açıldıktan daha sonrasında kıymetli kitap ve evraklar oluşan kütüphaneleri satın alır. Onlardan biri de Feridun Fazıl Tülbençi’ye aittir. 20. yüzyılın birinci çeyreğinde doğan Tülbentçi, daha fazlaca “Geçmişte Bugün”, “Büyük Türk Zaferleri” üzere senelerca süren radyo programları ve Yavuz Sultan Selim Ağlıyor, Barbaros Hayrettin Geliyor üzere büyük ilgi nazarann tarihi romanlarıyla tanınsa da edebiyat dünyasına şiirle adım atanlardan.
MEKTUPLARA ADIM ADIM
Turkuaz Sahaf’ın ortaklarından Emin Nedret İşli kütüphanenin kendisine nasıl intikali ettiğini şu biçimde anlatıyor: “2001’de Turkuaz Sahaf’ı Puzant Akbaş ile kurduk. Dükkânı açtığımızda birinci vakit içinderda birkaç kıymetli ismin kütüphanesini aldım. Bunlardan birincisi Cumhuriyet’in birinci senelerında Türkçe ile ilgili kıymetli çalışmalar yapan İbrahim Necmi Dilmen’in Büyükada’daki kitaplığıydı. İkinci olarak eski bir sahaf olan Gani Yener’in haşmetli kitaplığından birtakım kitaplar almıştım. Üçüncü sırada da karşıma Feridun Fazıl Tülbentçi’nin kitapları ve evrakı çıktı.”
İşli, 1930’larda Ankara Radyosu’nda ve Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nde değerli misyonlarda bulunup bir hayli periyodik yayını izleyerek gerekli gördüklerinin kupürlerini kesip arşivleyen Tülbentçi’nin, Çanakkale’de şehit olan babasından dolayı da dönemin önde gelen kişiselyetleriyle yazışıp değerli dokümanlar devraldığını belirtiyor:
“Arşiv ve kütüphaneyi koruma edenler hem evrakları tıpkı vakitte kitapları birkaç modüle ayırıp birkaç yere satmışlardı. Bunlar daha epeyce Ulusal Gayret, Atatürk ve Cumhuriyet ricaline ilişkin doküman ve fotoğraflardan oluşuyordu. Bilk öncedena kitapları satın aldım. daha sonrasında da arşiv ve dokümanların peşine düştüm. Onları da öbür birinden satın aldım. bu biçimdece birkaç seferlik bir macera sonunda Feridun Fazıl Tülbentçi terekesinin büyük bir kısmını Turkuaz Sahaf’ta toplamış oldum.”
BEDELLİ EVRAKLAR, İMZALI KİTAPLAR
Birden fazla imzalı kitaplardan oluşan kütüphanenin ve arşivin büyük bir kısmını ilgilisine satan İşli, bir kısım evrakı da ferdî kütüphanesi için kenara ayırır. İşte Sahaf Emin Nedret İşli’nin kendisine ayırdığı bu materyallerin içinden çıkan en değerli kesimler ise şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın 1933-1935 yılları içinde Mülkiye’de öğrenciyken, bir daha kendisi üzere yirmili yaşlarının başında genç bir memur olan Feridun Fazıl’a yazdığı mektuplar. Bu dört mektup şairin edebiyata dair görüşlerinin yanı sıra Cumhuriyet’in birinci yarısında kültür-sanat muhitleriyle ilgili kıymetli bilgiler içeriyor.
200’E YAKIN MEKTUP
Mektupları itinalı biçimde yayına hazırlayıp notlandıran Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı öğretim üyesi Dr. Ali Emre Özyıldırım, şairin başta dostu Ziya Osman Saba’ya yazdığı mektupları içeren Ziya’ya Mektuplar ile ailesine yazdığı mektupları içeren Meskenime ve Nihal’e Mektuplar başta olmak üzere bugün 200’e yakın mektubunun elimizde olduğunu, ötürüsıyla Cahit Sıtkı’nın mektupsever biri olarak tanımlanabileceğini söylüyor. Tarancı, mektup sevgisini, bir daha bir mektubunda şöyleki lisana getiriyor: “Fakat ne palavra söyleyeyim, ben mektup yazmakta ve özellikle mektup okumakta hep bir teselli buldum. Avutulması güç gönlümü avutmak imkânlarını elde ettim. Posta müvezzilerini [dağıtıcılarını] ne kadar sempatik bulduğumu, onlara karşı çabucak hemen itiraf edilmemiş ne kadar büyük bir minnettarlık duyduğumu söylersem asla hayret etme. Müvezziin uzattığı bir mektup bana hayatta olduğumu, ışıklar, renkler, haller ve sayılar içinde bir yer işgal ettiğimi ve bir söz ile yaşadığımı bana hatırlatır.”
İLGİLER, TARTIŞMALAR, DEDİKODULAR
Ali Emre Özyıldırım’a bakılırsa bu mektuplar hem şaire ilişkin büyük mektup külliyatını tamamlıyor tıpkı vakitte iki genç şair içinde konuşulup tartışılan edebi problemleri birinci ağızdan takip edebilmemizi sağlıyor. Ayrıyeten edebiyat dünyasındaki insan ilgilerinin detay ve dedikodularına da bu mektuplar yardımıyla vakıf oluyoruz. Ahmet Muhip Dranas, Yaşar Nabi Nayır, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yunus Nadi, Necip Fazıl Kısakürek, Nahid Sırrı Örik, Peyami Safa mektuplardan bahsi geçen isimlerden bazıları…
Tanpınar’ın Çin işi mısraları
Şükufe Nihal’in konutunda verilen davetlere katıldığı anlaşılan Cahit Sıtkı mektuplarından birinde davetliler ve edebiyat gündemine dair değişik bilgiler aktarıyor:
“Geçen hafta Ahmet Hamdi’yle Şükûfe Nihal’e davetliydik. Çayda İsmail Habip Beyefendi, Lüsyen Abdülhak Hâmit Hanım da vardı. Şükûfe Nihal Hanımefendi otuzsekiz yaşlarına karşın hâlâ şâyân-ı arzu… Doğal bermutat şiirler filân okundu… Şükûfe Nihal hikâyemsi bir şiirini okumak lütfunda bulundu… Natürel berbat bir şiir… Lakin Ahmet Hamdi ile kompliman yapmakta adeta yarıştık. Ahmet Hamdi ‘Yarasa’ şiiriyle çabucak hemen bitirmediği uzun bir şiirin bitmiş kesimlerini okudu. Şükûfe Nihal Ahmet Hamdi’nin mısralarına ‘Çin işi mısralar’ diyor.”
Kim daha âlâ şair
4 Ocak 1934 tarihindeki mektubunda Cahit Sıtkı periyodun önde gelen şairleri içinde bir karşılaştırma yapar:
“Ziya Osman ‘En büyük şair Necip Fazıl’dır’ demediği üzere ben de ‘En büyük şair Ahmed Kudsi’dir’ demiyorum… hiçbirini büyük bir şair telakki etmemekle birlikte Necip Fazıl’ı Ahmed Kudsi’ye tercih ederim. Çünki birincisindeki genişlik ikincisine yoktur. Ahmed Kudsi ‘Pervane’ şiirinde kendi kendini epeyce hoş anlatmıştır. bir daha hiçbirinde bir Ahmet Haşim’in görüşü yoktur.”
Ankara’dan Peyami Safa’ya ferman!
Cahit Sıtkı’nın mektuplarından Tek Parti devrinde gazeteci-siyasetçi münasebetlerine dair de fikir sahibi olmak mümkün. Cumhuriyet gazetesinin sahibi Yunus Nadi, Peyami Safa’dan Fransızca Le Mois mecmuasında Atatürk’ü öven ama yer yer ironik sözler de taşıyan bir yazıyı çeviri etmesini ister. Safa’nın çevirisi imzasız biçimde, “Mustafa Kemal: Bozkurt” başlığıyla 15 Aralık 1933’te manşetten yayınlanır. daha sonrasını Cahit Sıtkı’nın mektubundan okuyalım: “Ankara’da nazar-ı dikkat ve hiddeti mucip olmuş ve Peyami Safa’nın Cumhuriyet gazetesiyle alakası kesilmesi ferman buyrulmuş…” Mektuptaki bu satırlar yardımıyla çeviriyi ünlü romancının yaptığını ve iktidarın reaksiyonuyla bir süre yazılarına orta verildiğini öğreniyoruz.
İhtimamlı bir biçimde tasarlanan Cahit Sıtkı Tarancı’dan Feridun Fazıl Tülbentçi’ye Mektuplar, Turkuaz Sahaf’ın kitap dostlarına 20. yıl armağanı olarak 500 adet basılarak numaralandırılmış.
MEKTUPLARA ADIM ADIM
Turkuaz Sahaf’ın ortaklarından Emin Nedret İşli kütüphanenin kendisine nasıl intikali ettiğini şu biçimde anlatıyor: “2001’de Turkuaz Sahaf’ı Puzant Akbaş ile kurduk. Dükkânı açtığımızda birinci vakit içinderda birkaç kıymetli ismin kütüphanesini aldım. Bunlardan birincisi Cumhuriyet’in birinci senelerında Türkçe ile ilgili kıymetli çalışmalar yapan İbrahim Necmi Dilmen’in Büyükada’daki kitaplığıydı. İkinci olarak eski bir sahaf olan Gani Yener’in haşmetli kitaplığından birtakım kitaplar almıştım. Üçüncü sırada da karşıma Feridun Fazıl Tülbentçi’nin kitapları ve evrakı çıktı.”
İşli, 1930’larda Ankara Radyosu’nda ve Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nde değerli misyonlarda bulunup bir hayli periyodik yayını izleyerek gerekli gördüklerinin kupürlerini kesip arşivleyen Tülbentçi’nin, Çanakkale’de şehit olan babasından dolayı da dönemin önde gelen kişiselyetleriyle yazışıp değerli dokümanlar devraldığını belirtiyor:
“Arşiv ve kütüphaneyi koruma edenler hem evrakları tıpkı vakitte kitapları birkaç modüle ayırıp birkaç yere satmışlardı. Bunlar daha epeyce Ulusal Gayret, Atatürk ve Cumhuriyet ricaline ilişkin doküman ve fotoğraflardan oluşuyordu. Bilk öncedena kitapları satın aldım. daha sonrasında da arşiv ve dokümanların peşine düştüm. Onları da öbür birinden satın aldım. bu biçimdece birkaç seferlik bir macera sonunda Feridun Fazıl Tülbentçi terekesinin büyük bir kısmını Turkuaz Sahaf’ta toplamış oldum.”
BEDELLİ EVRAKLAR, İMZALI KİTAPLAR
Birden fazla imzalı kitaplardan oluşan kütüphanenin ve arşivin büyük bir kısmını ilgilisine satan İşli, bir kısım evrakı da ferdî kütüphanesi için kenara ayırır. İşte Sahaf Emin Nedret İşli’nin kendisine ayırdığı bu materyallerin içinden çıkan en değerli kesimler ise şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın 1933-1935 yılları içinde Mülkiye’de öğrenciyken, bir daha kendisi üzere yirmili yaşlarının başında genç bir memur olan Feridun Fazıl’a yazdığı mektuplar. Bu dört mektup şairin edebiyata dair görüşlerinin yanı sıra Cumhuriyet’in birinci yarısında kültür-sanat muhitleriyle ilgili kıymetli bilgiler içeriyor.
200’E YAKIN MEKTUP
Mektupları itinalı biçimde yayına hazırlayıp notlandıran Yıldız Teknik Üniversitesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı öğretim üyesi Dr. Ali Emre Özyıldırım, şairin başta dostu Ziya Osman Saba’ya yazdığı mektupları içeren Ziya’ya Mektuplar ile ailesine yazdığı mektupları içeren Meskenime ve Nihal’e Mektuplar başta olmak üzere bugün 200’e yakın mektubunun elimizde olduğunu, ötürüsıyla Cahit Sıtkı’nın mektupsever biri olarak tanımlanabileceğini söylüyor. Tarancı, mektup sevgisini, bir daha bir mektubunda şöyleki lisana getiriyor: “Fakat ne palavra söyleyeyim, ben mektup yazmakta ve özellikle mektup okumakta hep bir teselli buldum. Avutulması güç gönlümü avutmak imkânlarını elde ettim. Posta müvezzilerini [dağıtıcılarını] ne kadar sempatik bulduğumu, onlara karşı çabucak hemen itiraf edilmemiş ne kadar büyük bir minnettarlık duyduğumu söylersem asla hayret etme. Müvezziin uzattığı bir mektup bana hayatta olduğumu, ışıklar, renkler, haller ve sayılar içinde bir yer işgal ettiğimi ve bir söz ile yaşadığımı bana hatırlatır.”
İLGİLER, TARTIŞMALAR, DEDİKODULAR
Ali Emre Özyıldırım’a bakılırsa bu mektuplar hem şaire ilişkin büyük mektup külliyatını tamamlıyor tıpkı vakitte iki genç şair içinde konuşulup tartışılan edebi problemleri birinci ağızdan takip edebilmemizi sağlıyor. Ayrıyeten edebiyat dünyasındaki insan ilgilerinin detay ve dedikodularına da bu mektuplar yardımıyla vakıf oluyoruz. Ahmet Muhip Dranas, Yaşar Nabi Nayır, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yunus Nadi, Necip Fazıl Kısakürek, Nahid Sırrı Örik, Peyami Safa mektuplardan bahsi geçen isimlerden bazıları…
Tanpınar’ın Çin işi mısraları
Şükufe Nihal’in konutunda verilen davetlere katıldığı anlaşılan Cahit Sıtkı mektuplarından birinde davetliler ve edebiyat gündemine dair değişik bilgiler aktarıyor:
“Geçen hafta Ahmet Hamdi’yle Şükûfe Nihal’e davetliydik. Çayda İsmail Habip Beyefendi, Lüsyen Abdülhak Hâmit Hanım da vardı. Şükûfe Nihal Hanımefendi otuzsekiz yaşlarına karşın hâlâ şâyân-ı arzu… Doğal bermutat şiirler filân okundu… Şükûfe Nihal hikâyemsi bir şiirini okumak lütfunda bulundu… Natürel berbat bir şiir… Lakin Ahmet Hamdi ile kompliman yapmakta adeta yarıştık. Ahmet Hamdi ‘Yarasa’ şiiriyle çabucak hemen bitirmediği uzun bir şiirin bitmiş kesimlerini okudu. Şükûfe Nihal Ahmet Hamdi’nin mısralarına ‘Çin işi mısralar’ diyor.”
Kim daha âlâ şair
4 Ocak 1934 tarihindeki mektubunda Cahit Sıtkı periyodun önde gelen şairleri içinde bir karşılaştırma yapar:
“Ziya Osman ‘En büyük şair Necip Fazıl’dır’ demediği üzere ben de ‘En büyük şair Ahmed Kudsi’dir’ demiyorum… hiçbirini büyük bir şair telakki etmemekle birlikte Necip Fazıl’ı Ahmed Kudsi’ye tercih ederim. Çünki birincisindeki genişlik ikincisine yoktur. Ahmed Kudsi ‘Pervane’ şiirinde kendi kendini epeyce hoş anlatmıştır. bir daha hiçbirinde bir Ahmet Haşim’in görüşü yoktur.”
Ankara’dan Peyami Safa’ya ferman!
Cahit Sıtkı’nın mektuplarından Tek Parti devrinde gazeteci-siyasetçi münasebetlerine dair de fikir sahibi olmak mümkün. Cumhuriyet gazetesinin sahibi Yunus Nadi, Peyami Safa’dan Fransızca Le Mois mecmuasında Atatürk’ü öven ama yer yer ironik sözler de taşıyan bir yazıyı çeviri etmesini ister. Safa’nın çevirisi imzasız biçimde, “Mustafa Kemal: Bozkurt” başlığıyla 15 Aralık 1933’te manşetten yayınlanır. daha sonrasını Cahit Sıtkı’nın mektubundan okuyalım: “Ankara’da nazar-ı dikkat ve hiddeti mucip olmuş ve Peyami Safa’nın Cumhuriyet gazetesiyle alakası kesilmesi ferman buyrulmuş…” Mektuptaki bu satırlar yardımıyla çeviriyi ünlü romancının yaptığını ve iktidarın reaksiyonuyla bir süre yazılarına orta verildiğini öğreniyoruz.
İhtimamlı bir biçimde tasarlanan Cahit Sıtkı Tarancı’dan Feridun Fazıl Tülbentçi’ye Mektuplar, Turkuaz Sahaf’ın kitap dostlarına 20. yıl armağanı olarak 500 adet basılarak numaralandırılmış.